පරම දුර්ලභ බුදුඋපත
රුහුණ විශ්වවිද්‍යාලයේ
කුලපති
අග්ගමහා පණ්ඩිත
පල්ලත්තර
ශ්‍රී සුමනජෝති නා හිමි
එක පුග්ගලො භික්ඛවෙ ලොකෙ උප්පජ්ජමානො උප්පජ්ජති බහුජන හිතාය, බහුජන සුඛාය, ලොකානුකම්පාය, අත්ථාය, හිතාය, සුඛාය, දෙවමනුස්සානං. කතමො එකපුග්ගලො? තථාගතො අරහං සම්මා සම්බුද්ධො.
(අංගුත්තර නිකාය – ඒකක නිපාත)
“මහණෙනි, බොහෝ දෙනාගේ හිත පිණිස, බොහෝ දෙනාගේ සැප පිණිස, ලෝක සත්වයන් වෙත අනුකම්පා පිණිස, දෙවි මිනිසුන්ගේ යහපත පිණිස, හිත පිණිස, සැප පිණිස, එක ම පුද්ගලයකු පමණයි ලෝකයෙහි උපදින්නෙ. කවරෙක්ද එම එකම පුද්ගලයා? අර්හත් සම්‍යක් සම්බුද්ධයාණෝයි.”
අදට යෙදෙන වෙසක් පුර පසළොස්වක පොහොය මහාබෝසත් තාපසතුමාගේ බුදුවීමේ සිට වසර 2602 වැන්නයි. බුදුන් වහන්සේ දෙසූ නිබ්බානගාමිනී සද්ධර්මය පිළිපදින අප උන්වහන්සේගේ සුවිශේෂත්ව ගුණ පිළිබඳ නිරතුරු සිහිපත් කිරිම අපේ ජීවිත ආලෝකවත් කරගන්නට අතිශයෝපකාරි වන බව සිහිකරන්න. බුදුන් වහන්සේ වදාළේ උන්වහන්සේගේ ධර්මය තම තමන් විසින් ප්‍රත්‍යක්ෂ ලෙස දැනගනු ලැබිය යුතු බවයි. ධර්මය දැන බුදුන් පිළිබඳත් උන්වහන්සේගේ ශ්‍රාවක සංඝයා පිළිබඳත් එසේම ප්‍රත්‍යක්‍ෂයෙන් දතයුතුයි. බෞද්ධයා අන්ධ භක්තිකයකු නොවේ. ඔහු හැමදේම පිළිගන්නේ පසක්කොට දැකීමෙනි.
බුදුරජාණන් වහන්සේ, බුදුන් පිළිබඳ කරන ලද දේශනාවකදි ‘සුඛො බුද්ධානං උප්පාදො’ යනාදි ගාථා පාදයෙන් වදාළේ බුදු කෙනකුගේ ලොව පහළවීම ලෝකයාට සැප ගෙන දෙන බවයි. ඒ සැපය ලෞකික, ලොකෝත්තර වශයෙන් දෙකක් වේ. ලෞකික සැපය නම් සසර සැපයයි. ධන ධාන්‍ය, වතු පිටි, ඉඩකඩම් ,වාසනාවන්ත දූදරුවන් ආදිය ලැබීමෙන් ඉන්ද්‍රිය පිනවීමෙන් විඳින සැපය වෛදයිත සැපයයි. ලොකෝත්තර සැපය නම් සසරින් එතෙර වීමෙන් හෙවත් පිරිනිවීමෙන් ලබන සදාකාලික අවේදයිත සැපයයි. මේ දෙයාකාර සැපයම නිසිපරිදි ලැබිය හැක්කේ බුදුරදුන් වදාළ උපදෙස් අනුව ක්‍රියා කරන්නාට යි. මේ අනුව, සත්වයන්ට මේ දෙයාකාර සැපයම නිසිලෙස භුක්තිවිඳින්නට හැකිවන්නේ ඒ හරි මඟ කියා දෙන බුදුවරයකු ලොව පහළ වුවහොත් පමණි.
ලෝකයා අපේක්‍ෂා කරන ඉහත කී දෙ සැපයම ලබන්නට උපකාර වන අසහාය උත්තමයා වන බුදුන් වහන්සේ පිළිබඳ උන්වහන්සේගේ දේශනාවන්ගෙන් එක් දේශනයක් අනුසාරයෙන් කළ කෙටි විස්තරයක් මේ ලිපිය තුළින් ඉදිරිපත් කිරීමට උත්සාහ දරමි. ඉහතින් දැක්වූයේ එම දේශනයයි.
මේ දේශනාවේ, ඒකපුග්ගලො යි වදාළේ මෙවැනි දෙවැනි පුද්ගලයකු ලොව උපදින්නේ නැත කියන බවයි.බුදුරදුන්ගේ දේශනා ‘සම්මුති දේශනා’ සහ ‘පරමත්ථ දේශනා’ වශයෙන් දෙයාකාරයි.සම්මුති යැයි පැවසුවේ, අප යමක් වෙන්වෙන් කොට හඳුනා ගැනීමට තබාගන්නා මනුස්ස, බ්‍රහ්ම, යක්ඛ, රුක්ඛ, ඉත්ථී, පුරිස, මොග්ගල්ලාන ආදි පටබැඳි නාමයි. සම්මුතිය එසේ හුදෙක් පනවා ගැනීමක්ම වුවද සැබෑවටම පවතින්නේ පරමාර්ථ ධර්මයි. චිත්ත, චෛතසික, රූප සහ නිබ්බාන යන එම පරමාර්ථ ධර්ම සතරයි. (මේවා පිළිබඳ වැඩි විස්තර දැනගන්න අංගුත්තර නිකාය අට්ට්කථාවෙහි ඒක පුග්ගල වග්ගය කියවන්න.) සත්ව හෝ මනුෂ්‍යයනගේ සම්මුති ය ඒ නම් දෙකමයි. රූපාදී පඤ්චස්කන්ධයද එහිම පරමාර්ථයි. ඒ අනුව, ’ඒකපුග්ගල’ යන්න සම්මුති වශයෙන් ගත්කල බුදුන් වහන්සේ ට වඩා උසස් හෝ ඒ සමාන හෝ තවත් පුද්ගලයකු නැත යන්නයි. සම්මා සම්බුදුවරයකු සමාන වන්නේ තවත් එවැනි සම්මා සම්බුදුවරයකුටම පමණයි. ලොකෙ’ යි දැක්වූයේ ඕකාස ලෝක, සත්ව ලෝක, සංඛාර ලෝක යන තුනෙන් මෙතැනදි නම් සත්ව ලෝක යන්නයි. එනම් අප ජීවත් වන දිව්‍ය, බ්‍රහ්ම, මනුෂ්‍ය ලෝකයි.
අසමසම එකම උත්තමයාණන් වහන්සේ ලොව උපදින්නෙ අන්කිසිවකට නොව බහුජන සිත පිණිස බහුජන සැප පිණිස ලෝක සත්වයා කෙරෙහි සානුකම්පිතව මෙන්ම දෙවි මිනිසුන්ගේ යහපත, හිතය, සැපය පිණිසයි. දීපංකර බුදුන් වහන්සේ ගෙන් නියත විවරණ ලබාගෙන සම ත්‍රිංසත් පාරමි පුරා අවසන් ආත්මභාවයෙහි මහා මායා මව් බිසවගේ කුස පිළිසිඳ වෙසක් පුර පෝ දිනෙක මෙලොව එළිය දැක එකුන් තිස් වියේදී අභිනික්මන් කොට සාවුරුද්දක් දුෂ්කර ක්‍රියා කොට වෙසක් පුර පෝ දිනෙක චතුරාර්ය සත්‍ය ධර්මය අවබෝධ කරගත්තේ දෙව්, මිනිසුන්ගේ යහපත පිණිසයි. එසේ නොවේනම් මෙයට සාර සංඛ්‍ය කල්ප ලක්‍ෂයකට පෙර දීපංකර බුදුන් දවස සුමේධ තාපසව සිටියදී සසරින් මිදෙන්නට තිබුණි. එම අවස්ථාව ඉවත දමා සසර අපමණ දුක් විඳින්නට ඉදිරිපත් වුණෙ “කිං මේ අඤ්ඤාන වෙසෙන ධම්මං සච්ඡිකතෙනිධ, සබ්බඤ්ඤුතං පාපුනිත්වා සන්තාරෙස්සං සදෙවකං” යි වදාළ පරිදි “හුදෙකලා මා පමණක් සිවුසස් අවබෝධ කරන්නේ කුමටද? තව කොපමණ සත්වයින් මේ ගොර බිරම් සසර දුක් විඳිනවද ? එහෙයින් මා බුදු වී දෙවියන්, මිනිසුන් සහිත ලෝසතුන් සසරින් මුදවා ගනිමියි යන උදාරතර කරුණාවෙනි.
’බහුජන හිතාය’බහුජන සුඛාය’ යනුවෙන් අදහස් කරන්නේ මහජනතාවගෙන් බොහෝ දෙනකු ගේ යහපත පිණිස සහ මහජනයාගෙන් බොහෝ දෙනෙකුගේ සැප පිණිස මේ අසහාය අද්විතීය උත්තමයා උපදින බවයි. ලෝකානුකම්පාය, සත්වලෝකයාට අනුකම්පා පිණිස යි මේ අසමසම උතුමන් වහන්සේ උපදින්නේ. උන්වහන්සේ සම්මා සම්බුදු බවට පත්වී පවත්වන ධර්ම දේශනය නුවණැත්තෝ ශ්‍රද්ධාවෙන් ශ්‍රවණය කර ධර්මය නමැති අමෘතයෙන් සැනසී චතුරාර්ය සත්‍යය විශිෂ්ට ඥානයෙන් අවබෝධ කර ගනිති. ඒ අනුවයි, සම්මා සම්බුද්ධත්වයට පත්වීමෙන් ඉක්බිති ඇසළ පුර පෝ දින බරණැස ඉසිපතනයේදි “ද්වෙ මෙ භික්ඛවෙ අන්තා පබ්බජිතෙන න සේවි තබ්බා. යො චායං කාමෙසු කාම සුඛල්ලිකානුයොගො, යොචායං අත්තකිලමතානුයොගො.” යනාදී වශයෙන් දම්සක් සතුරේ සිට සුවාසු දහසක් ධර්මස්කන්ධය පන්සාළිස් වසක් ඇතුළත දිවා රෑ නොබලා ඔබට අපට දේශනා කළේ ඒ ඔබ අප සසරින් මුදන්නයි.
ඉහත කී මේ අසහාය උත්තමයා කවරෙක්ද කියා බුදුන්වහන්සේම භික්‍ෂූන්ගෙන් ප්‍රශ්න කොට තමන්ම ඒ බව හෙළිකරනු කැමැත්තෙන් තථාගතො අරහං සම්මා සම්බුද්ධොයි වදාළසේක. දීපංකරාදි සූවිසි බුදුවරුන් වැඩිය මඟ වැඩම කළ නිසා තථාගතයයි සඳහන් වන අප බුදුරජාණන් වහන්සේ සමත්‍රිංසක් පාරමි ධර්මයන් පෙර බුදුවරුන් මෙන්ම අනන්ත අප්‍රමාණ කාලයක් වෙහෙසී සම්පූර්ණ කර සම්මාසම් බුද්ධත්වයට පත්වූයේ දෙව්, මිනිසුන්ට හිත සුව පිණිසයි. මෙ බඳු පුද්ගලයෙකු ලොව පහළ වීම අතිශය දුර්ලභ බව “දුල්ලභො පුරිසාජඤ්ඤා න සො සබ්බත්ථ ජායති, යත්ථ සො ජායති ධීරො තං කුලං සුඛමෙධති” යි වදාළ ලෙසින් තවදුරටත් දැක්වෙයි. මෙබඳු උතුමකු මේසත්ව ලෝකයෙහි උපත ලැබීම දුර්ලභයි. අතිශයින් දුර්ලභයි. අත්‍යන්තයෙන්ම දුර්ලභයි.
එබඳු උතුමකු ලොව පහළ වූ විට උන්වහන්සේගේ මහා කරුණාවට පාත්‍රවන ලොව දෙව්, මිනිස්සු ඒකාන්තයෙන්ම සැපයෙන් සැපයට පත්වෙති. “කිච්ඡො බුද්ධානං උත්පාදෝ” බුදුවරයකු උපදින්නේ ඉතා දීර්ඝ කාලයකිනි. එකම කාල පරිච්ඡේයක බුදුවරුන් දෙනමක් උපදින්නේ නැත. එහෙයින් බුදුන්වහන්සේ යනු දිගුකලකින් ලොව පහළවන එකම අසහාය උත්මයාණන් වහන්සේ ය.
”සුඛො බුද්ධානං උප්පාදො”