නිදහස් බයිලා

වංශාධිපති වයිකවුඩ් ටොරිංටන් හෙවත් ටොරින්ටන් සාමි ලංකාවේ 10 වන ඉංග්‍රීසි ආණ්ඩුකාරයා ය. ඔහු 1847-1850 සමයේ මෙරට පාලනය කළේ ය. 1848 ගොංගාලේගොඩ බණ්ඩා ප්‍රමුඛ සිංහල හමුදාවේ නිදහස් අරගලය කෲර ලෙස මර්දනය කළේ ඔහු ය. අවුරුදු 18-55 අතර පිරිමින්ට වසරකට දින 6ක් මාර්ග තැනීම් කටයුතුවලට සහභාගී වීමට හෝ ඊට හිලව් වශයෙන් වසරකට සිලිම් 3ක් ගෙවීමට නීති පැනවූයේ ඔහු ය.

ටොරිංටන් සාමි 1848 නිදහස් අරගලයේ දී සිංහලයන් දහස් ගණනක් ඝාතනය කළ බැව් ඉතිහාසයේ සඳහන් වේ. ඇතැම්හු ටොරිංටන් සාමි 1848 සිංහලයින් ලක්ෂයක් මරා දැමූ බව පවසති. කෙසේ වුව ද 1848 කැරැල්ල අපේ අවසන් නිදහස් අරගලය විය.

ඔහුගේ දැඩි හිංසාකාරි මර්දනකාරී පාලනයට එදවස ශ්‍රී ලාංකිකයෝ එක සේ එරෙහි වූහ. එහි ප්‍රතිඵලය ලෙස වසර 6ක ධූර කාලය වසර 3න් කෙළවර කොට නැව් නගින්ට ටොරින්ටන් සාමිට සිදුවිය.

එකල රට පාලනය කළේ ඉංගිරිසි පාලකයෝ ය. සිංහලයෝ ඉංග්‍රිසී ආණ්ඩුව යටතේ වුව ටොරිංටන් සාමිට එරෙහිව නැගී සිටියහ. ඔහුගේ මර්දකාරි පාලනයට එරෙහිව සටන් කළ හ. එහෙයින් කැරැල්ලෙන් පරාජය වුව ද වසර 3න් ටොරිංටන් සාමි මෙරටින් නෙරපන්නට ඔවුනට හැකි විය.

ඒ එදා සිංහලයෝ ය. අද සිංහලයා නිදහස් ජාතියක්ලු. 1948 ඔහුට නිදහස ලැබුණිලු. ඒ නිදහස සමරන්ට ඔහුට නිදහස් චතුරස්‍රයක් ද ඇත. මේ නිදහස් චතුරස්‍රය ටොරිංටන් පෙදෙසේ පිහිටා ඇත. එහි කිසි අරුමයක් නැත. අප ලද නිදහසේ ස්වභාවය මොනවාට පැහැදිළි කරන ජීවමාන සාක්ෂියක් තවත් නැත. අප තවමත් ජීවත් වන්නේ සුදු පාලකයාට කීකරු බැටළු රංචුවක් මෙනි. අපේ නිදහසේ සීමාව ටොරිංටන් සාමිලා සනිටුහන් කර ඇත.

අනගාරික ධර්මපාල තුමා පැවසූ පරිදි ම සුද්දෝ මෙරටින් යන්ට පෙර කලු සුද්දෝ පිරිසක් බෝ කළ හ. ඔවුන් යන විට රට භාර දුන්නේ මේ කලු සුද්දන් පිරිසට ය. ඔවුන් සිංහල වූයේ හමින් පමණි. 1948 සිදු වූයේ පාලකයාගේ හමේ පාට වෙනස් වීම පමණි. එහෙයින් ටොරිංටන් පෙදෙස, බාන්ස් පෙදෙස, මැනිං මාර්කට්, රීඩ් ඇවනියු නිරුපද්‍රිතව මෙරට වැජඹෙයි. 1971 කැරැල්ලේ චූදිතයන්ට නඩු පැවරුවේ බ්‍රිතාන්‍යය රැජිනගේ ආණ්ඩුව පෙරලීමට කුමන්ත්‍රණය කළේ ය යන චෝදනාව යටතේ ය. රටේ බොහෝ දිය ඇලි අයිති සුදු මහත්වරුන්ට ය. මග දෙපස සියලු වෙළඳ සැල් අයිතිකරුවෝ ඉංග්‍රීසිහුම වෙත්. (කලාතුරකින් සිංහල නම් ද නැතුවා නොවේ.) එහෙයින් නිදහස වනාහි අප තවමන් නොනෙලු රස නොබැලු අම ඵලයකැයි කියමි.