පූජ්‍ය මැදගම ධම්මානන්ද හිමි
අස්‌ගිරි මහා විහාරීය කාරක සංඝ සභික
ගරු අනුශාසක – සමස්‌ත ලංකා
ශාසනාරක්ෂක මණ්‌ඩලය
තමන් දායකකම් කරන පන්සලේ වැඩ සිටින භික්‌ෂුන් වහන්සේට දෝෂාරෝපණ කරමින් උන්වහන්සේ පන්සලෙන් නෙරපන්නැයි දායක පිරිස්‌ භික්‌ෂු මූලස්‌ථානවලට පෙත්සම් ඉදිරිපත් කිරීම නිතර සිදුවන දෙයකි. ඇතැම් විට එසේ කරන්නේ නිලතල පත්කිරීමේදී දායක සභා දෙකඩ වීමෙනි. ඇතැම් ගිහියෝ භික්‌ෂුන්ට ඉතා අශ්ලීල වචනවලින් චෝදනා හා නින්දා අපහාස එල්ල කරමින් ජනාධිපතිවරයා හා අගමැතිවරයා වෙත නාමික හා නිර්නාමික ලිපි යවති. එයින් සිදුවන්නේ රජයේ ආගමික අංශවල නිලධාරීන් ඒවා කියවා සිනාසීම හා භික්‌ෂුන් කෙරෙහි කළකිරීම පමණි. භික්‌ෂුන්ගේ පෞද්ගලික චර්යාවන් පිළිබඳ ප්‍රශ්න විසඳීමේ නීත්‍යනුකූල බලයක්‌ ඒ කිසිවකුට හෝ සමස්‌ත ලංකා ශාසනාරක්ෂක මණ්‌ඩලයට නොමැත. භික්‌ෂුන්ගේ නොයෙකුත් අඩුපාඩුකම් තිබෙන බව ඇත්තකි. සිවුරක්‌ දැරූ පමණින් පුද්ගලයකුගේ දුබලකම් දුරුවේ යෑයි සිතීම වැරැදිය. නමුත් තම අඩුපාඩුකම් හැකිතරම් නැතිකර ගෙන ගුණදම් වැඩිදියුණු කරගැනීම භික්‌ෂුවකගේ වගකීමකි. එසේම ආගමික හා සාමාජික වශයෙන් දායකයන්ට උපකාර කිරීම ද භික්‌ෂුවට පැවරුණ දෙයකි.
කිසියම් විහාරස්‌ථානයක වැඩ සිටින භික්‌ෂුවක්‌ සම්බන්ධයෙන් විස¹ ගත නොහැකි පැමිණිල්ලක්‌ වෙයි නම්, එය ඉදිරිපත් කළ යුත්තේ උන්වහන්සේ අයත් නිකාය පාර්ශ්වයේ පාලක සංඝ සභාවටය. එම අර්බුදය පළාතේ අධිකරණ සංඝනායක හිමියන් ලවා විසඳිය නොහැකි නම්, චෝදක හා චූදිත දෙපාර්ශ්වය කැඳවා පාලක සංඝ සභාව ඉදිරියේ නඩු විභාගයක්‌ පවත්වා තීන්දුවක්‌ ලබාදීම සෑම නිකායක්‌ විසින්ම අනුගමනය කරනු ලබන සම්ප්‍රදායයි.
භික්‌ෂුන් වහන්සේ නමක්‌ පන්සලකින් නෙරපීමට නීතිමය වශයෙන් හැකියාවක්‌ තිබේ ද? යන්න මෙහිදී විමසිය යුත්තකි. සාංඝික වශයෙන් පූජා කෙරුන ස්‌ථානයක වැඩ සිටින භික්‌ෂුවක්‌ එයින් නෙරපීමට කිසිවකුට නීතියෙන් අවසරයක්‌ නොමැත. සාංඝික දේපළක්‌ යනු සියලු භික්‌ෂුන්ට පොදු වූවකි. ඒ, එය භුක්‌ති විඳීමේ අයිතිය සෑම භික්‌ෂුවකටම තිබෙන බැවිනි. එහෙත් භික්‌ෂුවකගේ පෞදිගලික චර්යාව තුළින් බුද්ධ ශාසනයට හානිදායක හා විනය විරෝධී බව තහවුරු වෙයි නම්, එවැනි භික්‌ෂුවකට පන්සලෙන් ඉවත්වන ලෙස නියම කිරීමට විහාරාධිපතිට හැකි බව ‘ධම්මජෝති එරෙහි ටිකිරිබණ්‌ඩා 1881 (4) පි. 21’ ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණ නඩු විභාගයේදී අගවිනිසුරු කේලි පවසා ඇත. මල්වතු විහාරයේ නඩු තීන්දුවකින්ද එය තවදුරටත් තහවුරු වී තිබේ. ‘පියදාස එරෙහිව දේවමිත්‍ර’ (23 නව නීති වාර්තා පි. 24) නඩු තීන්දුවේ සම්පායෝ නඩුකාරයා සඳහන් කොට තිබෙන්නේ, විහාරාධිපති භික්‌ෂුවකගේ පාලන කටයුතුවලට දිගින් දිගටම බාධා කරමින් හැසිරෙන දේවමිත්ත හිමි මල්වතු මහා විහාරයෙන් නෙරපීම නීත්‍යනුකූල බවයි. එම තීන්දුවේ තවදුරටත් මෙසේ විග්‍රහ වෙයි. ශිෂ්‍යානුශිෂ්‍ය පරම්පරාවෙන් පැවතෙන භික්‌ෂුන් වහන්සේට එම පන්සලේ ආදායමෙන් යෑපෙමින් වාසය කිරීමට අයිතියක් ඇත. එහෙත් ධර්ම විනයානුකූලව හා විහාරාධිපතිට අකීකරුව හැසිරෙයි නම්, එවැනි භික්‌ෂුන් නෙරපීමට පුළුවන.
‘ධරමරත්න එදිරිව ඉන්දසාර ස්‌ථවිර’ (47 නව නීති වාර්තා පි. 460) නඩුවේ තීන්දුව ද මෙහිදී වැදගත්ය. වැලිගම අග්‍රබෝධි විහාරාධිපති ඉන්දසාර හිමි නඩු පවරා තිබෙන්නේ තම විහාරස්‌ථානයේ පෝයගෙයි පදිංචි තම ශිෂ්‍යයා නෙරපීමට අධිකරණ නියෝගයක්‌ ලබාගැනීමට යි. නේවාසික භික්‌ෂුවක්‌ සාංඝික දේපළකින් නෙරපීමට නීති විරෝධී බවට තර්ක කරනු ලැබුවත්, එම ශිෂ්‍ය භික්‌ෂුව ගුරුවරයාට අකීකරුව, හිතුවක්‌කාර ලෙස හැසිරෙන බව ඔප්පු කිරීම නිසා පන්සලෙන් නෙරපීමට නියෝග ලබාදී ඇත. ලියාපදිංචි ශිෂ්‍ය භික්‌ෂුන් ද කිසියම් අමනාපයක්‌ හේතුවෙන් පැවිදි ගුරුවරයාගෙන් වෙන්ව ජීවත්වන අවස්‌ථා තිබේ. ශිෂ්‍යභාවය නීත්‍යනුකූලව අහෝසි නොකළොත්, ශිෂ්‍යයකු වශයෙන් අයිතිවාසිකම් නොසිඳී පවතියි. ලියාපදිංචි ලේඛනවලින් ශිෂ්‍යභාවය ඉවත් කරන ලෙස භික්‌ෂු මූලස්‌ථානයට දැනුම්දිය යුතුයි. ශිෂ්‍යභාවයෙන් නෙරපීමේ බලය පැවිදි ගුරුවරයකුට තිබෙන නමුත්, එය කළයුත්තේ ස්‌වභාව යුක්‌ති ධධර්මයට අනුව ශිෂ්‍යයාට කරුණු කීමට අවස්‌ථාව ලබාදීමෙනි. ශිෂ්‍යයාගේ අකීකරු හා විනය විරෝධී බව තහවුරු විය යුතුය.
කිසියම් සංවිධානයක්‌ සතු ඉඩමක හෝ පෞද්ගලික ඉඩමක දායක පිරිසක් එක්‌ව විහාරස්‌ථානයක්‌ ඉදිකළොත් එහි වැඩ සිටින භික්‌ෂුවට දේපළ පිළිබඳ අයිතිවාසිකම් නොමැත. සාංඝික කිරීමෙන් භික්‌ෂුන්ට පවරා නොදුන් එබඳු විහාරස්‌ථාන හැඳින්වෙන්නේ ගිහි සන්තක පන්සල් වශයෙනි. එවැනි තැනක වැඩ සිටින භික්‌ෂුවක්‌ නෙරපීමේ බලය ගිහියන් සතුවෙයි. එයට බාධාකිරීමේ නීතිමය බලයක්‌a භික්‌ෂු මූලස්‌ථානවලට නොමැත. නමුත් එය පහසුවෙන් කළ හැකි දෙයක්‌ නොවේ. කලක්‌ තම කැමැත්තෙන් නේවාසිකව තබාගත් භික්‌ෂුවක්‌ නෙරපීමට හැකිවන්නේ විනය විරෝධී චර්යාවන් හා සාධාරණ හේතු අධිකරණයට ඉදිරිපත් කිරීමෙනි. භික්‌ෂුවක්‌ නෙරපීමේ දී නීතිමය ගැටලු හා සමාජයෙන් උද්ඝෝෂණ මතුවෙයි. උන්වහන්සේ පන්සලේ දියුණුවට කළ කැප කිරීම් වෙනුවෙන් වන්දි ගෙවන්නට ද සිදුවෙයි. පෞද්ගලික දේපළ වශයෙන් පවතින විහාරස්‌ථානවලින් භික්‌ෂුන් ඉවත් කෙරුන අවස්‌ථා පිළිබඳ නඩු තීන්දු රාශියක්‌ ඇත.
‘වේරහැර විමලසාර තෙරුන්නාන්සේ එදිරිව පොරොලිස්‌ ප්‍රනාන්දු’ (56 නව නීති වාර්තා පි. 369) නඩුවේ ඉදිරිපත් වූ කාරණය වුණේ බෞද්ධයන් දෙපළක්‌ ආගමික කටයුතු සඳහා භාරයක්‌ පිහිටුවා එයට ඉඩමක්‌ ලබාදීමයි. එහි භාරකරුවන් වූයේ ගිහියන් දෙදෙනෙකි. එහි වැඩ සිටින භික්‌ෂුන් වහන්සේ එම ස්‌ථානය සාංඝික බව පවසා ශිෂ්‍යානුශිෂ්‍ය අයිතියට අධිකරණයේදී තර්ක කළහ. එය සාංඝික නොකළ ස්‌ථානයක්‌ බව තහවුරු විණි. ඒ හේතුවෙන් හා අයහපත් හැසිරීම හේතුවෙන් භික්‌ෂුන් ඉවත් කිරීමට භාරකරුවන්ට අවසර තිබෙන බවට තීන්දු කෙරිණි. ගාලු කොටුවේ දිගුකලක්‌ පැවැති සුධර්මාරාමයේ අයිතිය සම්බන්ධයෙන් ඇතිවූ හබයක්‌ ‘වික්‍රමසිංහ එදිරිව උන්නාන්සේ’ (22, නව නීති වාර්තා පි. 236) නඩුව යටතේ දැක්‌වෙයි. එය සාංඝික වශයෙන් භික්‌ෂුන්ට පිදූ දේපළක්‌ නොව පෞද්ගලික වූවක්‌ බවට ෂෝ විනිසුරුතුමා තීරණය කළේය. ‘උඩුවේ විමලරංසි එදිරිව සී.ඡේ.සී.මැතිව්’ (65 නව නීති වාර්තා පි. 351) නඩුවේදී පන්සලේ භාරකරු ලෙස පැමිණිලිකරු අධිකරණයෙන් ඉල්ලා සිටියේ විත්තිකාර භික්‌ෂුන් විහාරස්‌ථ ධර්ම ශාලාවෙන් ඉවත් කර දෙන ලෙසයි. එම ධර්මශාලාව සඟ සතු දේපළක්‌ නොවීම එයට හේතු වශයෙන් ඉදිරිපත් කෙරිණි. එම අයිතියට භික්‌ෂුහු අභියෝග නොකළහ. ඒ නිසා, භික්‌ෂුන් ධර්ම ශාලාවෙන් නෙරපීම අධිකරණය අනුමත කළේය. එහෙත් සාංඝික ආවාස ගෙයින් භික්‌ෂුන් ඉවත් කිරීමට නඩු තීන්දුවෙන් බලපෑමක්‌ නොවිණි.
මෙබඳු නීතිමය වාතාවරණයක්‌ යටතේ වැඳුම් පිදුම් සිදුකරන තැන්වල නේවාසිකව වැඩසිටින භික්‌ෂුන්ට එම ස්‌ථාන සම්බන්ධයෙන් නීත්‍යනුකූල අයිතියක් නොලැබෙන බව පැහැදිලිය. රජයේ බලපත්‍රයෙන් ලැබුණ ඉඩමක පන්සලක්‌ සාදන්නේ නම් එම බලපත්‍රය නීත්‍යනුකූලව භික්‌ෂුවගේ නමට පවරාගත යුතුය. නැතිනම්, බලපත්‍රලාභියා ඉඩමට අයිතිවාසිකම් කියනු ඇත. මහවැලි සංවර්ධන කලාපයේ ඉදිකර ඇති පන්සල් සාංඝික බවට පත්වුණේ ජනාධිපතිවරයා මෑතකදී පූජා ඔප්පු ප්‍රදානය කිරීමෙනි. මෑතකදී එක්‌තරා පන්සලක බෝධිය සහිත ඉඩම එහි මුල් අයිතිකරුවන් විසින් වෙනත් භික්‌ෂුවකට ඔප්පුවකින් පවරා දෙනු ලැබිණි. ඒ හේතුවෙන් පැරැණි පන්සලට ඉතිරි වුණේ ලැගුම් ගෙය පමණි. එයට යාබදව වෙනම පිරිවෙණක්‌ ඉදිකොට ඇත. පන්සල් දේපළ නිරවුල්ව නොපැවැතීම නිසා එබඳු අර්බුද ඇතිවෙයි. බොහෝ විහාරස්‌ථාන කුමන පදනමක්‌ යටතේ පිදුවේද? යන්න ඇපැහැදිලය. ඇතැම් දායකයන් වාචිකව වෙන්කර දුන් ඉඩම්වල විහාරස්‌ථාන ඉදිකොට ඇත. දීර්ඝ කාලයක්‌ තිස්‌සේ ආරවුලකින් තොරව පරිහරණය කෙරුණ නිසා බොහෝ පන්සල් කාලාවරෝධ නීතිය යටතේ නීත්‍යනුකූල වෙයි. යම් විහාරස්‌ථානයක්‌ ජීවත්ව සිටින කිසිවකු නොදන්නා කාලයක සිට පැවත එයි නම්, එය මතකයෙන් ඉක්‌මවූ කාලයක සාංඝික කළ දේපළක්‌ බව නීතියෙන් පිළිගත යුතු බව ෂෝ විනිසුරුවරයා පවසා ඇත.
සාංඝික පන්සලක්‌ යනු සිව් දිගින් වඩින භිකෂුන්ට චාරිත්‍රානුකූලව පුදන ලද්දකි. එම සංකල්පය අනුව ඕනෑම භික්‌ෂුවකට පන්සලක නේවාසිකව සිටින්නට පුළුවන. එහෙත් විහාරාධිපති බලතල, නිකාය හා ශිෂ්‍යානුශිෂ්‍ය පරම්පරා ක්‍රමය මත පදනම් වූ වර්තමාන නීතිය සාංඝික සංකල්පයෙන් බැහැරවී ඇත. නිකායට, ශිෂ්‍ය පරම්පරාවට අයත් නොවන භික්‌ෂුවකට පන්සලක නේවාසික විය හැක්‌කේ විහාරාධිපති හිමියන්ගේ කැමැත්තෙන් පමණි. විහාරස්‌ථාන පාලනය යටතේ එහි යහපත් පැත්තක්‌ද තිබේ.